Урал (башҡорт халыҡ йыры)
Сборник:
Урал (башҡорт халыҡ йыры)
«Урал» — известная башкирская народная песня узун-кюй.
...На войну иду кровавую
Урал ты мой, когда в твоих лесах
Срезаю прут, чтоб погонять коня,
Батыров кровь, погибших в битвах,
Из-под ножа стекает у меня.
“Из песни Урал. Перевод с башкирского"
Возникновение песни относится к XIV—XVI векам. Старое название песни «Ете ырыу» («Семь родов») связано с образованием в XIII веке союза семи башкирских племен в юго-восточной части Башкортостана. В годы башкирских восстаний XVIII века актуальной стали темы защиты родной земли, воплотившейся в образе Урала, прославление батыров.
Этой же теме посвящены другие варианты песни «Урал», известные под названием «Боронғо Урал» («Древний Урал»), «Иҫке Урал» («Старинный Урал». Все они имеют разные тексты и напевы мелодических стилей халмак-кюй и узун-кюй.
Тексты песни «Урал» впервые записаны в 1915 и 1920 годах М.Бурангуловым от народного певцов Афлятуна из деревни Сабырово Орского уезда Оренбургской губернии и Габита-сэсэна Аргынбаева.
В 30-е годы ХХ века песня «Урал» была записана на фонограф и нотирована И. В. Салтыковым, А. С. Ключаревым, Л. Н. Лебединским.
Наиболее известные исполнители «Урала»: М. Хисматуллин, С. Абдуллин, А. Султанов, Ф. Кильдиярова, М. Гайнетдинов и другие.
Мелодия песни использована в симфонической увертюре З. Г. Исмагилова, в симфонической картине «Урал» А. С. Ключарева, в «Легенде» для симфонического оркестра М. М. Валеева и других.
Источник: https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%80%D0%B0%D0%BB_(%D0%BF%D0%B5%D1%81%D0%BD%D1%8F)
Күгәрепкәй ятҡан Урал тауы —
Ата-олатайҙарҙың да төйәге.
Ерен-һыуын һаҡлап ҡорбан булған
Шунда ята батырҙар һөйәге.
Ай, Уралым, һинән ҡырҡып алһам
Ат ҡыуырҙай яңғыҙ ҙа талдарың,
Тамып та ғына ҡала, ҡырҡҡан саҡта,
Яуҙа улгән батыр ҙа ҡандары.
Уралдан ғына бейек, ай, тау булмаҫ,
Уралҡайҙы һөймәҫ тә йән булмаҫ.
Үҙ илкәйе өсөн ҡорбан булған
Ир-егеттең ғүмере йәл булмаҫ.
Урал да ғына Урал, ай, тиһегеҙ,
Урал ғына буйы ҡыҙырым сауҡа икән.
Уралҡайҙы маҡтап бер йырлаһаң,
Күңелдәргә үҙе лә зауҡы икән.
Яҡшы атҡа менеп, ҡулына алған
Уҡ-һаҙаҡҡай тигән ҡоралын,
Аямаған йәнен, түккән ҡанын,
Һис бирмәгән башҡорт Уралын.
(Икенсе вариант)
Иртәнсәккәй тороп, ай, ҡараһам,
Күҙем төштө умырзаяға.
Бер ҡараным байға, бер фәҡиргә,
Фәҡир ғүмере үтә лә заяға.
Бейек кенә бейек ағастарға
Менеп булмай, кирәм булмаһа.
Яңғыҙ ғына егет нимә эшләр,
Дуҫ-иштәрҙән ярҙам булмаһа.
Аҡ ҡарсыға менән күк ҡарсыға,
Шыҡыйып та осоп, талсыға,
Егет кенә булһаң, ай, ҡыйыу бул,
Ҡыйыулыҡтар менән дан сыға.
QR код материала
