Зөлхизә
Сборник:
Зульхиза
Зульхиза (“Зөлхизә") - башкирская народная песня, узун-кюй.
Впервые записана в 20 е годы 20 веке М.А.Бурангуловым, в 1937 – Л.Н.Лебединским от М.А.Баимова и опубликована в сборнике “Башкорт халык йырдары". Последующие записи сделаны Х.Ф.Ахметовым, З.Г.Исмагиловым, К.Ю.Рахимовым, И.В.Салтыковым. Песня лирико-драматического характера.
Основу сюжета составляет повествование о трагической судьбе девушки, насильно выданной замуж за старика; возлюбленный Зюльхизы, тоскуя по ней, слагает песню. Поэтические образы “Зульхизы" отличаются изысканной тонкостью и глубиной передачи чувств. Произведение представляет собой двухчастное построение с вариантным повтором 2 й части. Для напева характерна симметричность, равновесие мелодические движения, повторность орнаментальных фигур. Особую выразительность мелодии придают широкие распевы имени Зульхизы.
Среди исполнителей Б.Н.Валеева, Х.Л.Галимов, Б.М.Магадеева, Д.Д.Нурмухаметова, Г.К.Султанова, Т.Х.Узянбаева, А.С.Шаймуратова. Обработки песни осуществлены А.С.Ключарёвым для хора a cappella, Р.А.Муртазиным для голоса с фортепиано, Рахимовым для малого симфонического оркестра и для голоса с фортепиано, С.Р.Сальмановым для голоса и симфонического оркестра, И.И.Хисамутдиновым для оркестра башкирских народных инструментов. Мелодия “Зульхиза" использована в опере “Айһылыу" (“Айхылу") М.М.Валеева и Н.И.Пейко.
Ялан ғына ерҙән дә болан килә,
Зөлхизә,
Уйһыу ҙа ғына ерҙән дә, ай, түтә тип,
Зөлхизә.
Төн уртаһы еткәс тә, бер ҡыҙ илай,
Зөлхизә,
Йәш ғүмерем заяға, ай, үтә тип,
Зөлхизә.
Кәкүк кенә ҡоштоң да, ай, балаһы,
Зөлхизә,
Сит ояла үҫә лә ят булып,
Зөлхизә.
Ҡанлы йәштәр түгеп тә бер ҡыҙ илай,
Зөлхизә,
Көләс ғүмерем үтә тип ут булып,
Зөлхизә.
Һөйгән генә егете ҡурай уйнай,
Зөлхизә,
Ят ҡуйынында йәнем дә йоҡлай тип,
Зөлхизә.
Ҡыҙ исемен ҡушып та йырҙар йырлай,
Зөлхизә,
Ташҡан күңелдәрем, ай, бушай тип,
Зөлхизә.
(Икенсе вариант)
Ялан да ғына ерҙән, кем, болан килә,
Зөлхизә,
Уйһыу ҙа ғына ерҙән, кем, ай, түтә тип,
Зөлхизә.
Төн уртаһы еткәс, кем, бер ҡыҙ илай,
Зөлхизә,
Йәш ғүмерем заяға ай үтә, тип,
Зөлхизә.
Таң ҡыйылмай микән тип, сулпан ҡарай,
Зөлхизә,
Йоҡлай ҙа ғына алмай ятҡан ҡыҙ бала,
Зөлхизә,
Мендәркәйен һәрмәп, кем, һыйпап ҡарай,
Зөлхизә,
Ҡарт уянмай микән тип, кем, ҡыҙ бала,
Зөлхизә.
Һыҙылып та ғына таңдар, кем, атҡан саҡта,
Зөлхизә,
Һандуғастар һайрай, кем, ай, сут-сут тип,
Зөлхизә.
Мендәркәйен ҡосаҡлап, бер ҡыҙ илай,
Зөлхизә,
Йәнкәй ҙә генә йәнәш, кем, ай, юҡ-юҡ, тип,
Зөлхизә.
QR код материала
